INTERVIEW: Tondelier saneert, een uniek stuk Gent herleeft!

Van nijverige industrie naar groene rust

Deze sanering is absoluut noodzakelijk. Het industriële verleden van de Tondelier-site liet zichtbare en onzichtbare sporen na. Onder de grond zit momenteel nog een deel historische vervuiling die Tondelier Development momenteel saneert in verschillende fases. Dit is noodzakelijk voor de leefbaarheid en de herontwikkeling van dit waardevolle stadsdeel.

Tondelier is een brownfieldproject. Een brownfield is een onbenut verontreinigd terrein, doorgaans in een gebied met oude industriële activiteiten, dat geschikt is voor stadsvernieuwing.

Meet Mario, een man met een missie

We ontmoetten Mario Verhaeghe op het Tondelier-domein in Gent. Hij is directeur der werken bodemsanering en afbraakwerken bij Aclagro. Een industrieel ingenieur met 20 jaar saneringservaring.

De firma Aclagro is onder meer gespecialiseerd in bodemsaneringen. En terwijl Mario uit de doeken doet wat bodemsanering nu eigenlijk inhoudt, davert de grond onder onze voeten tijdens de werken op het Tondelier-domein.

Mario steekt van wal: We saneren hier sinds 2012. We lossen een oud zeer uit het verleden op, wegens het toenmalige tekort aan wetgeving. Vroeger was er hier een gasfabriek, waardoor er verschillende verontreinigingen ontstonden: teer, minerale oliën, cyaniden, zware metalen, …"De meest uitgesproken verontreiniging die we hier aantreffen is teer, het restafval van de voormalige gasproductie op dit domein. Dat teerafval werd hier gestort en verspreidde zich via oude rioleringen over het terrein. Dergelijke verontreinigingen zijn nu gelukkig niet meer toegelaten.”

Humaan gezond

Mario definieert kort en krachtig:

Saneren is een verontreinigd terrein opkuisen en de ‘humane risico’s’ wegnemen, zodat er dus o.a. geen risico meer bestaat voor de gezondheid.

"Voorafgaand aan elke bodemsanering voert een erkend bodemsaneringsdeskundige hier de nodige bodemonderzoeken uit. Hij/zij brengt de verontreiniging(en) en de risico’s in kaart. Nadien maakt deze deskundige het bodemsaneringsproject op waarin hij/zij de aanpak van de werken uitschrijft.

Deze deskundige legt ook alle documenten voor aan OVAM (de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij) ter goedkeuring."

Operatie proper

Voor we aanvatten met de saneringswerken dubbelchecken wij de in kaart gebrachte verontreinigingen via extra boringen rond de aangeduide vervuilde spots.

"Met een kraan graven we dan ter controle tot op 3 à 4 meter diepte. Op die manier komen we te weten of de vervuilde spots niet groter zijn dan ingeschat, want we willen uiteraard de verontreiniging zo goed mogelijk verwijderen."

De volledige sanering gebeurt onder streng toezicht van een erkend bodemsaneringsdeskundige die de resultaten steeds ter goedkeuring voorlegt aan OVAM. Zo worden onze werken perfect opgevolgd.

"Op het einde van de rit dient Aclagro immers een eindverklaring aan OVAM af te leveren, die aantoont dat we alles saneerden zoals voorzien, volgens het vergunde bodemsaneringsproject.”

Saneren, en saneren, is twee

Saneren is een groot begrip. Er bestaan verschillende soorten saneringen: off-site en on-site saneren.

Mario licht toe: “Op het Tondelier-domein saneren we off-site: we ontgraven de verontreinigde zones en stockeren de grond in partijen van 500 ton. Daar neemt de erkend bodemsaneringsdeskundige stalen van. Alle noodzakelijke parameters worden geanalyseerd en de analyseresultaten worden vergeleken met de ‘terugsaneerwaarde’ vastgelegd in het bodemsaneringsproject. Als alle parameters van een grondstaal voldoen aan die ‘terugsaneerwaarde’, dan staat het licht op groen en hergebruiken we de gronden on-site. Voldoen ze niet, dan voeren we de grond af voor reiniging off-site.”

Moet er nog grond zijn?

In mensentaal: een saneringsproject is eigenlijk een hele boekhouding van data: wat werd goedgekeurd, wat niet, wat ligt waar, … Heel minutieus worden alle data bijgehouden in een soort ‘grond- en puinboekhouding’. Een heuse waslijst.

Mario vertelt verder: “De gronden worden hergebruikt volgens het toekomstige gebruik. Er zijn zones voor woningen met en zonder kelder, woningen met tuinen, parkgebied, … Voor de leeflaagzone van de tuinen en het Tondelier-park bijvoorbeeld, voorzien we een extra laag van 70 cm met materiaal zonder het minste ‘humaan risico’."

Ongeveer 70.000 tot 80.000 ton grond komt hier vrij. Daarvan zullen we ongeveer de helft hergebruiken. Kortom, geen hoopje grond wordt hier ongemoeid gelaten.

Wat proper is blijft, wat vuil is verdwijnt

“Gronden die niet voldoen on-site, worden off-site gereinigd in het AGRC, het grondverwerkingscentrum van Aclagro in Wondelgem. De vervuilde gronden worden daar biologisch of fysicochemisch gereinigd. De zwaarder verontreinigde gronden worden afgevoerd naar Nederland voor reiniging. Na reiniging worden ze o.a. als bouwstof gebruikt voor het ophogen van bruggen.

Ook de oude gebouwen die op het Tondelier-domein stonden, braken we af volgens strenge voorschriften. Het bovengrondse puin is ‘potentieel proper puin’ zonder grondverontreiniging. De funderingen daarentegen zijn ‘potentieel verontreinigd’ en stockeren we afzonderlijk. Het puin wordt gebroken en geanalyseerd. In totaal maakten we hier 40.000 ton puin vrij. Ongeveer 10.000 ton puin blijft en hergebruiken we voor de toekomstige bouwwerken hier.”

Rijden op een stukje geschiedenis

Dit project bestaat uit 5 fasen. Nu zitten we in fase 2. Tegen eind 2018 zullen we een groot deel van het park aangepakt hebben.  

"De grond onder de toekomstige Tondelierlaan is alvast gesaneerd. De aanleg van de Tondelierlaan startte op 8 januari 2018. Alle rioleringen worden nu aangelegd. Dit jaar zal de Tondelierlaan toegankelijk zijn voor het grote publiek. Zo zal er ook meer en meer interactie ontstaan tussen de omwonenden en dit compleet nieuwe stadsdeel. Binnenkort rijd je hier op een stukje geschiedenis. Het zal hier veel veranderen. Langs de zijde van het gerechtsgebouw legt de Stad Gent 80 parkeerplaatsen aan.”

Grondig schoon, saneren en nasaneren

“Niet alle verontreinigingen kunnen ontgraven worden, waardoor het misschien noodzakelijk is een nasanering uit te voeren. Een deel van de nasanering verloopt via een grondwateronttrekking. Deze stap kan 5 à 10 jaar duren, waarbij grondwater onttrokken wordt, door een waterzuiveringsinstallatie, die de laatste verontreinigde deeltjes verwijdert. Op dit moment weten we nog niet of het hier op het Tondelier-domein nodig zal zijn, maar met uitzondering van enkele ondergrondse pompen en een zuiveringsinstallatie, zal niemand daar wat van merken.”

Meten is weten

Een extern preventiekantoor, Mensura, meet geregeld de luchtkwaliteit op het Tondelier-domein en de omgeving. Die monitoring beschermt de arbeiders op de werf, maar ook de bewoners in de buurt.

"Vooral als we in de teerzones werken, kan er geurhinder ontstaan. Bij regenweer en bij winterse temperaturen is de geur minder hinderlijk. Bij warmer weer is de geurhinder groter en zetten we vernevelingskanonnen in. We doen er alles aan om de hinder voor de bewoners te beperken. We graven teer af en bedekken deze onmiddellijk met folie, wat de geurhinder al sterk beperkt. De geur van teer is hinderlijk, maar meestal niet schadelijk.”

En we graven verder, naar 2021

“Als alles volgens plan verloopt, saneren we hier nog tot 2021.” Mario is trots dat hij deze vervuilde site terug leefbaar kan maken. “Ik zou hier met een gerust hart samen met mijn kinderen komen wonen, mooi gelegen aan het water, met het centrum van Gent in je achtertuin."

Dit nieuwe stadsdeel zal zeker een ‘place to be’ worden. Dit domein krijgt een groene toekomst.