INTERVIEW: Een kathedraal van een verhaal, hét best bewaarde geheim van het Tondelier-nieuwbouwproject

BROEDERLIJK ZIJ AAN ZIJ, ECHT GENTS HISTORISCH ERFGOED STILL STANDING …

Op het Tondelier-domein staan ze nu eerder bescheiden, broederlijk zij aan zij, de laatste 2 resterende historische gashouders in Vlaanderen. Ze behoorden bij de gasfabriek van Gent gebouwd in 1881. Toen waren ze nog met twee? Oorspronkelijk stonden er 5 gashouders, maar er verdwenen er 3.

EN TOEN WAS ER LICHT

De 2 Tondelier-gashouders dienden als opslagplaats voor het geproduceerde ‘kolengas’, dat uit kolen gedestilleerd werd voor de verlichting van de stad Gent, de huizen en de fabrieken.

TONDELIER, NIET ZOMAAR EEN NAAM

Elke avond verlichtten de ‘tondeliers’ de stad door de gaslantaarns manueel aan te steken in de straten van Gent. 

GAZZE GEVEN… REBELS GENTS

Om de stad Gent, onafhankelijk van leveranciers, consistent van gas en verlichting te voorzien, kocht de Stad Gent de Tondelier-gasfabriek in 1900, waarna ze nog gevoelig uitgebreid werd. De gasproductie stopte uiteindelijk in mei 1940, maar de gashouders werden nog gebruikt voor gasdistributie, gevoed via een pijplijn. In 1945 werd de gasfabriek quasi volledig afgebroken.

EEN SLINKS SPIONAGEVERHAAL…MEET JENNY

Weet jij dat wel? Gent is de eerste stad waar de industriële revolutie vanuit het Verenigd Koninkrijk, voet aan wal zette. Brexithistorie… De Britse regering was als de dood voor spionage en beschermde haar technologische voorsprong door een verbod op de uitvoer van machines. Dat was buiten de Zuid-Nederlandse ondernemer Lieven Bauwens gerekend, die in 1798 de onderdelen van een ‘Mule Jenny’ het land uit smokkelde in koffie- en meelzakken. De ‘Mule Jenny’ (of Spinning Mule) is een spintoestel en is nu nog steeds te bewonderen in het Gentse Industriemuseum, museum over industrie, arbeid en textiel. Hiermee stond Bauwens aan de basis van de textielindustrie in het Gentse. In kader van de industriële revolutie was Gent de eerste stad waar er op grote schaal gas geproduceerd werd.

GROTE EUROPESE GASHOUDERS KRIJGEN NIEUWE VERHALEN

Alhoewel je ze moeilijk kan missen in het Tondelier-nieuwbouwproject in Gent, zijn deze gashouders slechts matig groot. Overal in Europa vind je interessante reconversies van grote historische gashouders.Zo werden 4 gigantische bakstenen gashouders in Wenen omgebouwd tot appartementen.

In Amsterdam zorgt de ‘Westergasfabriek’ en haar gashouders opnieuw voor licht en energie. Het werd een prachtig aangelegd park, een aanwinst voor de buurt zoals ook het Tondelier-park een aanwinst wordt voor Gent. Creatieve ondernemers werken in de gerenoveerde, historische gebouwen en er vinden talloze spraakmakende evenementen en festivals plaats.

OVER OUDE BUISKES UIT PLAFONDS

Gashouders waren alomtegenwoordig tot midden 19e eeuw tot er in 1961 overgeschakeld werd op aardgas.

De eerste toepassing van kolengas was de verlichting van fabrieken en publieke plaatsen. Later werden ook de klassieke 'lusters' in de herenhuizen via een buisje uit de rozetten aan de plafonds ‘aangevuurd’.

Ook in de opera van Gent kan je nu nog zien dat de rookgassen afvoerd werden via verluchtingsroosters.

GASKLOK, OVER TIJDSAANDUIDING EN DUIKERS

De bewoners naast de Tondelier-gasfabriek hadden geen uurwerk nodig. 

Aan de hoogte van de telescopische gashouders lazen de bewoners het uur af. Overdag werd er veel gas geproduceerd, naarmate het verbruik in de stad zakten de gashouders weer.

Een gashouder of gasklok dankt zijn naam eigenlijk aan het principe van een duikklok, zoals wanneer je in bad een beker recht naar beneden duwt, de beker met lucht gevuld blijft. Zo werkten ook de Tondelier-gashouders.

KLINKDEGELIJK! EEN KATHEDRAAL VAN EEN CONSTRUCTIE, 7 METER DIEP!

De Tondelier-gashouders zijn metalen structuren die elk 2, aan elkaar geklonken en in elkaar schuivende cilinders, geleidden. Welke cilinders?! Inderdaad, nu zie je ze niet, want ze zitten 7 meter onder de grond! De natte telescopische cilinders staan nu nog steeds, duikersklokgewijs, met hun voetjes in het water.

Een ‘kathedraal’ van eikenbalkenconstructie uit 1880 voorkwam dat de koepels inklapten, nu nog steeds in verrassend goede staat ondanks hun natte omgeving.

GASHOUDERS EN HUN GEVLEUGELDE VRIENDEN

Een leuk weetje. In kader van de beginnende luchtvaart begin 20e eeuw, dienden de gashouders in Europa als oriëntatiepunten, bakens voor piloten, want elke grote fabriek had een eigen gasproductie op de site.

MET DANK AAN

Kris Dom, stadsgids bij Gandante, die ons dit verhaal met veel passie en vuur uit de doeken deed. Gandante dankt zijn faam aan de unieke en creatieve stadsrondleidingen die ze in Gent organiseren. Kris biedt de stadswandeling ‘Gent gevogeld’ aan, over vogels op het Lam Gods, stenen vogels op gebouwen, pelikanen, zwaluwen en duiven. Hij leert je, uit de bek van de vogels, de Gentse geschiedenis kennen. Vlieg eens bij hem binnen, je zal ongetwijfeld aan de lippen van Kris Dom hangen.

TOT IN DEN DRAAI

Op naar het volgende Tondelier-verhaal. Volg ons en word een nieuwe 'Tondelier'. Ontdek alle appartementen en lofts te koop in Gent in dit boeiende nieuwbouwproject.