INTERVIEW: Het nieuwe gerechtsgebouw: Vrouwe Justitia, buurvrouw van het Tondelier-nieuwbouwproject in Gent

Naast het Rabotpark, dat grenst aan het nieuwe Gentse stadsdeel Tondelier, verrees in 2007 het Groot Gerechtsgebouw Gent (GGG): een modern justitiepaleis waar beton en glas het hoogste woord voeren. Stadsgids Guy van vzw Gandante vertelt geanimeerd over het gebouw en de geschiedenis van de buurt.

Hij mag dan wel met pensioen zijn, stilzitten is er zelden bij voor Guy Demasières. Hij is actief als gids in Stadsmuseum Gent en Het Huis van Alijn en neemt voor vzw Gandante groepen op sleeptouw tijdens stadswandelingen in Gent. Een van de rondleidingen die hij begeleidt, vertrekt aan het Groot Gerechtsgebouw. Vervolgens gaat de groep met een boot naar het Oud Gerechtshof aan het Koophandelsplein.

‘Ik raad mensen altijd aan om het nieuwe gerechtsgebouw in de voormiddag te bezoeken, dan vinden de meeste rechtszaken plaats. Bijna alle zittingen zijn openbaar.’

Over octrooirechten, een boulevard & boeren

Bij de rondleidingen in het nieuwe gebouw neemt Guy zijn groepen steevast mee naar de bovenste verdieping. Daar is een goede reden voor.

‘Vandaar heb je een prachtig uitzicht over de wijde omgeving. Je ziet er onder meer de Kleine Ring rond Gent. Tot 1860 lag daar een stadsomwalling met verschillende poorten, die het middeleeuwse Gent afbakenden. Aan die poorten moesten boeren en handelaars die hun waren in Gent wilden verkopen octrooirechten betalen, een soort belasting. Na de afschaffing van die octrooirechten brak men de omwalling af en dempte de grachten. Zo ontstond een boulevard waar mensen graag wandelden. Vandaar ook de benaming Nieuwe Wandeling voor de straat en de gevangenis die daar ligt.’

‘De Rabottorens zijn een overblijfsel van de stadsomwalling van Gent, maar je had bijvoorbeeld ook de Dampoort en de Keizerpoort. De Pepertoren, die je nu nog kan bewonderen aan de Sint-Lievensbrug, was de plaats waar handelaars, die per boot kwamen, belastingen betaalden.’

Tondelier, niet zomaar een naam

De naam Tondelier geeft een stukje prijs van de boeiende geschiedenis van het terrein. Op de Tondelier-site in Gent vond je in de 19de en 20ste eeuw een verlichtingsgasfabriek, de meelmaalderij ‘Nieuwe Molens’ en Alcatel. Het gas van de gasfabriek was lange tijd de energiebron voor de stadsverlichting van Gent. De gaslantaarns van de stad werden toen nog dagelijks manueel ontstoken door een lantaarnaansteker, in de 'Gentsche' volksmond ‘tondelier’ genoemd.

In het hart van het park wordt een groene ontmoetingsplaats gecreëerd rond de laatste 2 historische gashouders in Vlaanderen die momenteel gerenoveerd worden.

Tondelier wordt een duurzaam stadsdeel nabij de Gentse binnenstad die resoluut kiest voor hedendaagse en slimme woonoplossingen, ook voor de volgende generaties. Je woont er in een park! Het stadsdeel zal bijzonder slim met energie en regenwater omspringen. Alle huizen, lofts en appartementen te koop in dit stukje Gent, worden volgens de BEN-norm (bijna-energieneutraal) gebouwd en verwarmd zonder extra verbranding door het restwarmtenet van EDF Luminus.

Groendaken en een gestileerd betonnen waterbassin zorgen voor de absorptie en verdeling van het regenwater. Het Tondelier-woonconcept wordt aangevuld met lokale sport-, kleinhandels- en dienstenfaciliteiten, een moestuin, kantoren, …

Opgeëist door Duitsers

Na het verdwijnen van de Gentse stadsomwalling maakte de wijk Rabot-Blaisantvest een grote groei door. Voorheen was het grotendeels onbewoond gebied. Na 1860 legden enkele grootgrondbezitters en industriëlen er straten aan en lieten arbeidershuisjes optrekken. De textielfabrikanten droegen in belangrijke mate bij aan de ontwikkeling van de wijk.

‘Denk maar aan de gebroeders De Smet van textielfabriek La Louisiana, die hun naam aan een straat gaven, en de Hemptinne, wiens oude fabriek en gerestaureerde directeurswoning je nog kan bewonderen. Of katoendrukkerij Voortman, die haar naam leende aan de Abraham Voortmanstraat.’

Rabot kreeg zelfs haar eigen goederenstation, vooral voor de textielindustrie.

‘Het treinstation Gent-Rabot lag op de plek waar nu het nieuwe gerechtsgebouw staat. De naam Opgeëistenlaan verwijst daar nog naar. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten de mensen die door de Duitsers waren opgeëist om in fabrieken te werken, daar verzamelen en werden ze met de trein naar Duitsland gevoerd. Het station was in gebruik tot 1950 en werd in 1970 afgebroken.’

Er staat nen bureau op de gang …

Fast forward naar 2007. In dat jaar werd het gloednieuwe gerechtsgebouw voltooid.

‘Er was al langer nood aan een nieuw gebouw voor justitie. De diensten zaten verspreid over verschillende gebouwen, waaronder het oude gerechtsgebouw aan het Koophandelsplein, dat uit haar voegen barstte. Een deel van het personeel moest daar op de gang werken op geïmproviseerde bureaus.’

Het Groot Gerechtgebouw Gent is een creatie van architecten Stéphane Beel en Lieven Achtergael. Zij kozen voor een gebouw met veel beton en een opvallende glasgevel.

‘Het beton symboliseert de soberheid van justitie, het glas de doorzichtigheid. De architecten wilden een gastvrij gebouw ontwerpen, in tegenstelling tot het oude gerechtsgebouw met haar neoclassicistische stijl dat was ontworpen om ontzag op te wekken.

Om de akoestiek goed te krijgen, verwerkten de architecten akoestische materialen in het plafond en de vloer. En met goed resultaat: zelfs als je bij een zitting op de laatste rij zit, kan je alles perfect verstaan, zonder dat er geluidsversterking gebruikt wordt.’

Hindernissenparcours

Veiligheid is natuurlijk een belangrijk issue in het nieuwe gerechtsgebouw. En dat gaat verder dan camera’s in het plafond. De architecten pasten allerlei handigheidjes toe om vluchtgrage criminelen bij de kraag te kunnen vatten.

‘Zo gaat elke deur op een andere manier open. Er staat wel trekken en duwen op, maar als je op de vlucht bent, heb je natuurlijk geen tijd om te lezen. De pompen van de buitendeur waren in het begin ook heel hard aangespannen. Dat heeft men ondertussen versoepeld, want mensen met weinig kracht kregen de deuren niet open. De toegangsdeur is een draaisas, die blokkeert als je ertegen duwt. Momenteel werkt men overigens aan een nieuwe toegang, met de laatste nieuwe technologie.’

‘Hier en daar staat er een steunpilaar midden in de gang. Een bewuste strategie, die het vluchten bemoeilijkt.’

‘Als je voor het nieuwe gerechtsgebouw staat, zie je dat het gebouw uit drie delen bestaat. Het kleinste gedeelte was eigenlijk voorzien als refter en bibliotheek. Het middengedeelte herbergt de inkom en de administratieve verdiepingen met de bureaus van de magistraten. In het linkse gedeelte ontdek je de rechtszalen, met in de kelder de assisenzaal. In dat gebouw kan je de ramen niet openen, ook weer voor de veiligheid.’

Recht op kunst

Iedereen die dat wenst, kan in het justitiepaleis een kijkje nemen en een rechtszaak bijwonen.

‘De meeste zittingen zijn openbaar. Bij gesloten zittingen is het gordijn dicht en zittingen van de jeugdrechtbank zijn ook privé. Als je in het gebouw bent, moet je zeker de tijd nemen om de kunstwerken in de gangen te bestuderen. Die zijn het resultaat van het project Recht op kunst. Magistraten en andere medewerkers gaven een voorwerp, dat voor hen belangrijk was, aan een gedetineerde of personen opgenomen in een instelling. Deze maakten er vervolgens een kunstwerk mee, met prachtige resultaten.’

Merci voor de virtuele rondleiding Guy! Wil je ook eens op stap met Guy of een van zijn collega’s? Ontdek het aanbod van www.gandante.be en geniet van een geanimeerde rondleiding door de schoonste stad van Vlaanderen na deze pandemie.

Wonen en werken vlakbij hartje Gent?

Wil jij wonen in het Tondelier-stadsdeel in Gent waar je kan genieten en leven in een park? Struin dan eens door het online woonaanbod van Tondelier.